آیین‌نامه اجرایی قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات

وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت امور اقتصادی و دارایی، معاونت علمی و فناوری رییس جمهور، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و صندوق نوآوری و شکوفایی هیئت‌وزیران در جلسه مورخ 1391/۸/21 بنا به پیشنهاد وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و شورای‌عالی علوم، تحقیقات و به استناد ماده (۱۳) قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات ـ مصوب ۱۳۸۹ ـ آیین‌نامه اجرایی قانون یادشده را به شرح زیر تصویب نمود:
فصل اول ـ تعاریف 
ماده ۱ ـ در این آیین‌نامه، اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می‌روند:
الف ـ قانون: قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات ـ مصوب ۱۳۸۹ ـ
ب ـ صندوق: صندوق نوآوری و شکوفایی موضوع ماده (۵) قانون.
ج ـ شورا: شورای راهبری فناوری‌ها و تولیدات دانش‌بنیان.
ح - کارگروه: کارگروه شورای راهبری فناوری‌ها و تولیدات دانش‌بنیان، موضوع ماده (4) این آیین‌نامه.
ط- معاونت: معاونت علمی و فناوری رئیس‌جمهور.
د ـ تجاری‌سازی: فعالیت‌های مرتبط با عرضه محصول یا خدمت جدید مبتنی بر ایده‌ها یا فناوری‌های جدید که شامل تمامی فرایندهای مرتبط ازجمله ثبت اختراعات، ارزش‌گذاری فناوری، اعطای امتیاز، انتقال و انتشار و کسب سایر فناوری‌های موردنیاز (مکمل) و پرداخت حق‌الامتیازهای مرتبط، جذب سرمایه و منابع (نمونه‌سازی، طراحی صنعتی فرایند یا محصول جدید، انجام آزمون‌ها و دریافت تأییدیه‌های لازم، تولید آزمایشی، بازاریابی و رفع اشکال) و همچنین خدمات پشتیبانی تخصصی تجاری‌سازی (شامل فعالیت‌های مشاوره، مدیریت فناوری، طراحی محصول و فرایند، خدمات استانداردسازی، اندازه سنجی و خدمات آزمایشگاهی) می‌شود.
هـ - سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر: سرمایه‌گذاری در شرکت‌های جوان و نوپا که مبتنی بر فناوری و نوآوری شکل‌گرفته و در معرض ریسک‌های بالا و غیرمتعارف می‌باشند و بر اساس ارزیابی‌های کارشناسی دارای رشد فراوان در آینده خواهند بود.
و - عامل صندوق: بانک‌های عامل، صندوق‌های پژوهش و فناوری و سایر صندوق‌های مالی دارای مجوز قانونی طرف قرارداد صندوق.
ز - دستگاه اجرایی: دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده (۵) قانون مدیریت خدمات کشوری.
ماده ۲ - شرکت‌ها و مؤسساتی که در زمینه «گسترش و کاربرد اختراع و نوآوری» و «تجاری‌سازی نتایج تحقیق و توسعه شامل (طراحی و تولید کالا و خدمات) در حوزه فناوری‌های برتر و با ارزش‌افزوده بالا» فعالیت می‌نمایند، شرکت یا مؤسسه دانش‌بنیان محسوب می‌شوند.
تبصره 1 - فعالیت‌هایی نظیر برگزاری و شرکت در همایش‌های علمی، خدمات کتابداری، آموزش و کارآموزی، فعالیت‌های عادی و روزمره نرم‌افزاری و سایر فعالیت‌هایی که هدف آن‌ها طراحی محصولات یا خدمات یا بهبود کیفیت آن‌ها نیست، از فعالیت‌های دانش‌بنیان به شمار نمی‌روند.
تبصره 2- نمایندگی شرکت‌های خارجی و شرکت‌های واردکننده محصولات دانش‌بنیان که به امر تجارت می‌پردازند، از شمول این آیین‌نامه خارج هستند.
تبصره 3- شرکت‌های‌دولتی، مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی و شرکت‌ها و مؤسساتی که بیش از پنجاه‌درصد از مالکیت آن‌ها متعلق به شرکت‌های‌دولتی، مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی باشد، مشمول حمایت‌های قانون نیستند.
ماده 3-  وظایف شورا به شرح زیر است:
الف - سیاست‌گذاری در خصوص نحوه تشخیص و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و نظارت بر اجرای قانون.
ب - سیاست‌گذاری در راستای توسعه اقتصاد دانش‌بنیان و رفع موانع، تقویت و توسعه شرکت‎ها و مؤسسات دانش‌بنیان.
پ - تصویب و ابلاغ طرح‌های اولویت‌دار اقتصاد دانش‌بنیان مرتبط با اقلام راهبردی و طرح‌های توسعه توانمندی‌های فناورانه و تولید داخل در حوزه‌های فعالیت دستگاه‌های اجرایی
ت - بررسی و تصویب برنامه‌های حمایتی دستگاه‌های اجرایی در انطباق با اهداف قانون و قانون جهش تولید دانش‌بنیان - مصوب 1401 - و تعیین تکلیف آن‌ها در حمایت و توسعه و بهره‌گیری از ظرفیت شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان.
ث - تعیین اهداف کمّی اجرای قانون و تعیین مأموریت دستگاه‌های اجرایی در تحقق شاخص‌های اقتصاد دانش‌بنیان با رعایت قوانین و مقررات مربوط.
ج - تعیین سیاست‌ها و راهبردهای حمایتی و تشویقی با هدف توسعه شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان.
چ - سیاست‌گذاری و نظارت بر توسعه نظام تأمین مالی اقتصاد دانش‌بنیان با تمرکز بر هم‌افزایی میان فعالیت‌های صندوق نوآوری و شکوفایی و صندوق‌های پژوهش و فناوری و زمینه‌سازی برای استفاده از منابع صندوق توسعه ملی در توسعه اقتصاد دانش‌بنیان.
ح - تصویب ساختار فعالیت کارگروه تولید بار اول و سیاست‌گذاری و نظارت بر عملکرد آن.
خ - تصویب سازوکار تشخیص مصادیق رقابت بین شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و وزاتخانه‌ها، سازمان‌ها و شرکت‌های دولتی و مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی و حسب مورد ارجاع موارد تخلف به نهادهای مسئول نظارت و پیگیری. 
د – سیاست‎گذاری در خصوص رفع موانع و توسعه صادرات محصولات دانش‌بنیان با تأکید بر جهت‌دهی به کمک‌های فنی و اعتباری خارجی و توسعه ابزارهای مالی مورد نیاز.
ذ - تصویب معیارهای مربوط به اندازه‌گیری و تقویت سرمایه‌گذاری بنگاه‌های بزرگ اقتصادی و بخش خصوصی در تحقیق و توسعه اثربخش و سازوکارهای متناسب با زیست‌بوم نوآوری و همچنین نظارت بر نحوه تخصیص اعتبار مالیاتی به این بنگاه‌ها.
ر - تصویب سازوکارهای مربوط به توسعه سرمایه‌گذاری سازمان‌های توسعه‌ای و بانک‌ها و مؤسسات اعتباری در حوزه دانش‌بنیان با مشارکت صندوق نوآوری و شکوفایی در طرح‌های توسعه فناوری مصوب.
ز - تصویب نحوه بهره‌مندی واحدهای پژوهشی، فناوری و مهندسی مستقر در پارک‌های علم و فناوری و شهرک‌های فناوری از مزایای قانون به پیشنهاد وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی.
ژ - تسهیل فرآیندهای توسعه زیرساخت‌ها و مجوزهای مورد نیاز برای استقرار و فعالیت شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و فناور با هماهنگی دستگاه‌های ذیربط.
تبصره 1- مصوبات شورا برای دستگاه‌های اجرایی لازم‌الاجرا است.
تبصره 2- دبیرخانه شورا در معاونت تشکیل و جلسات آن حداقل ماهی یک‌بار برگزار می‌شود.
ماده 4 - به منظور پیشنهاد سیاست‌ها و اقدامات اجرایی و تدوین سازوکار لازم برای اجرای قانون، کارگروه با ترکیب اعضای زیر تشکیل می‌شود:
الف- معاون علمی و فناوری رئیس جمهور (رئیس کارگروه).
ب- معاون وزیر علوم، تحقیقات و فناوری.
پ- معاون وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح.
ت- معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت.
ث- معاون وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور.
ج- معاون وزیر امور اقتصادی و دارایی.
چ- معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات.
ح- معاون وزیر جهاد کشاورزی.
خ- معاون وزیر آموزش و پرورش.
د- معاون رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور.
ذ- معاون بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
ر- رئیس هیأت عامل صندوق.
ز- دو نفر صاحب‌نظر در حوزه شرکت‌های دانش‌بنیان و پارک‌های علم و فناوری به پیشنهاد کارگروه و حکم رئیس کارگروه.
ژ- یک نفر صاحب‌نظر به پیشنهاد اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران و حکم رئیس کارگروه.
تبصره 1 - نمایندگان سایردستگاه‌ها حسب مورد با حق رأی به جلسه دعوت می‌شوند.
تبصره 2 - دبیر کارگروه با حکم رئیس کارگروه مصنوب می‌شود.
ماده 5 - به‌منظور استفاده شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان از منابع صندوق یا نهادهای مالی همکار آن برای دریافت کمک‌ها و تسهیلات و سایر حمایت‌های پیش‌بینی‌شده در قانون، صندوق موظف است نسبت به بررسی وضعیت اقتصادی و مالی شرکت‌ها و مؤسسات یادشده و تعیین تضامین مناسب برای هر نوع از خدمات اقدام نماید.
ماده 6 - کارگروه موظف است در چهارچوب سیاست‌های شورا اقدامات زیر را انجام دهد:
الف - تدوين حوزه‌های فعاليت‌های دانش‌بنيان و معيارهای تشخيص مصاديق و نظارت بر ارزيابي شركت‌های دانش‌بنيان توسط معاونت.
ب - نظارت بر عملكرد دستگاه‌ها و معاونت در ارزيابي و حمايت از شركت‌ها و مؤسسات دانش‌بنيان و تدوين و ارايه گزارش‌های دوره‌ای به شورا.
پ - شناسايی موانع و مشكلات توسعه شركت‌ها و مؤسسات دانش‌بنيان و پيشنهاد راهكارهاي رفع آن‌ها به شورا.
ت - تدوین سازوکار لازم برای اجرای قوانین مقررات مربوط.
ث - بررسي برنامه‌هاي حمايتي موجود و طراحی برنامه‌های حمايتي جديد در تعامل با دستگاه‌های اجرايی در چارچوب اهداف قانون و ارايه پيشنهاد به شورا.
ج - بررسي موارد تخلف مربوط به رقابت ميان شركت‌ها و مؤسسات دانش‌بنيان و وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و شركت‌هاي دولتی و مؤسسات و نهادهای عمومی غيردولتی و گزارش آن‌ها به شورا.
چ - تدوين برنامه‌های حمايتي در راستاي پشتيبانی و رفع موانع توسعه صادرات محصولات دانش‌بنيان به ويژه با تأكيد بر جهت‌دهی به كمك‌های فنی و اعتباری خارجی و توسعه ابزارهاي مالي موردنياز در تعامل با دستگاه‌های ذی ربط.
ح - تعيين مصاديق سرمايه‌گذاري مستقيم و غيرمستقيم بنگاه‌هاي اقتصادي، سازمان‌هاي توسعه‌اي و بانك‌ها و مؤسسات اعتباري فقط در طرح‌هاي دانش‌بنيان، تحقيق و توسعه اثربخش و فعاليت‌هاي نوآورانه و نظارت بر هزينه‌كرد تحقيق و توسعه آن‌ها در چارچوب معيارهاي مصوب شورا.
خ - اعطا و لغو مجوز، هدايت و نظارت بر فعاليت صندوق‌هاي پژوهش و فناوري و تصويب ضوابط فعاليت آن‌ها در چهارچوب اساسنامه و مصوبات شورا.
فصل دوم- تسهیلات
ماده 7 - دستورالعمل اعطای حمایت‌های مالی و تسهیلاتی بر اساس اساسنامه صندوق با تصویب هیئت امنا و در چهارچوب قوانین و مقررات مربوط مشخص می‌شود.
تبصره - صندوق موظف است به‌منظور تطبیق با اهداف مندرج در قانون، آیین‌نامه‌های مصوب را در اختیار دبیرخانه شورا قرار دهد و امکان دسترسی کامل و برخط شورا بر عملکرد صندوق را در موارد مربوط فراهم سازد.
فصل سوم - بیمه
ماده 8 - در اجرای بند (هـ) ماده (۳) قانون و به‌منظور کاهش خطرپذیری محصولات و خدمات شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان، بیمه مرکزی ایران مکلف است پوشش بیمه‌ای مناسب را در مراحل طراحی، تولید، عرضه و به‌کارگیری این نوع محصولات و خدمات طراحی و ایجاد نماید.
فصل چهارم – مشارکت
ماده 9 - به‌منظور توسعه سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر، صندوق برای تأسیس و توسعه شرکت‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر تا سقف چهل‌ونه درصد سهام، مشارکت نماید و حداکثر پس از پنج سال سهام خود را واگذار نماید.
ماده 9 مکرر - صندوق مجاز است بر اساس دستورالعمل مصوب هیئت‌امنا نسبت به مشارکت در طرح‌های تجاری‌سازی شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان اقدام نماید.
فصل پنجم - معافیت‌های مالیاتی و گمرکی
ماده 10 - به‌منظور تکمیل چرخه سرمایه‌گذاری خطرپذیر و امکان استفاده شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان از بازار سرمایه، سازمان بورس و اوراق بهادار مکلف است نسبت به تعیین و تسهیل سازوکار عرضه سهام شرکت‌های دانش‌بنیان در بازار فرابورس، دستورالعمل‌های اجرایی لازم را تهیه و ابلاغ نماید.
ماده 11 - درآمدهای مشمول مالیات شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان ناشی از قراردادها و فعالیت‌های تحقیق و توسعه، تجاری‌سازی و تولید محصولات و خدمات دانش‌بنیان به مدت پانزده سال از مالیات موضوع ماده (۱۰۵) قانون مالیات‌های مستقیم معاف هستند.
ماده 12 - شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان از پرداخت هزینه‌های عوارض و حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض صادراتی معاف هستند.
ماده 13 - در اجرای ماده (۳) قانون وزارت امور اقتصادی و دارایی با همکاری معاونت موظف است دستورالعمل اجرایی این فصل را ظرف سه ماه پس از ابلاغ این آیین‌نامه تهیه و به سازمان امور مالیاتی کشور و گمرک ایران ابلاغ نماید.
فصل ششم - اولویت‌دهی به شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و سایر حمایت‌ها
ماده ۱4 – شهرک‌های صنعتی دولتی و شهرک‌های فناوری، شهرک‌های سلامت، شهرک‌های کشاورزی، پارک‌های علم و فناوری، مراکز رشد، مناطق ویژه علم و فناوری و مناطق ویژه اقتصادی موظف‌اند نسبت به اولویت‌دهی در استقرار شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان اقدام نمایند.
ماده ۱5 - صندوق حداقل سی درصد کمک‌ها، تسهیلات و سرمایه‌گذاری‌های خود را به شرکت‌های دانش‌بنیان مستقر در مراکز رشد علم و فناوری، پارک‌های علم و فناوری، مناطق ویژه علم و فناوری و مناطق ویژه اقتصادی تخصیص دهد.
ماده ۱6 - شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان در مناقصات قراردادهای پژوهشی، فناوری و تجاری‌سازی و عرضه کالاهای دانش‌بنیان ساخت داخل دستگاه‌های اجرایی حائز اولویت می‌باشند.
تبصره 1 - دستگاه اجرايي پس از دريافت تأييديه صلاحيت شركت‌ها و مؤسسات دانش‌بنيان، امتياز ارزيابي كيفي و فني آن‌ها را با ضريب 2/ 1 (120 درصد)، برای شركت‌هاي دانش‌بنيان مستقر در مناطق ويژه اقتصادي تا ضريب 5/ 1 (150 درصد) و براي شركت‌هاي دانش‌بنيان فعال در حوزه فناوري‌هاي مرتبط با بهبود محيط زيست تا ضريب 2 (200 درصد) محاسبه مي‌نمايد. براي شركت‌هاي مستقر در پارك‌هاي علم و فناوري و مناطق ويژه علم و فناوری تا ضريب 5/ 1 (150 درصد) با تأييد وزارت علوم، تحقيقات و فناوری و يا وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي حسب مورد قابل افزايش است.
تبصره ۲ - شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان برای ارائه و فروش محصولات و خدمات دانش‌بنیان خود در مناقصات دولتی مشمول تخفیف پنجاه‌درصدی در مبلغ سپرده شرکت در مناقصه می‌گردند.
ماده 17 - دستگاه‌های اجرایی می‌توانند در اجرای ماده (۶) قانون و از محل اعتبارات مصوب مربوط حداقل یک درصد مبلغ خرید کالا یا خدمات با مبدأ خارجی را در راستای تحقیق و توسعه، طراحی، تجاری‌سازی و ساخت داخل کالا یا خدمات مذکور از طریق شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان هزینه نمایند.
ماده ۱8 - وزارت علوم، تحقیقات و فناوری موظف است با همکاری دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط در اجرای تبصره (۲) ماده (۱) قانون حداکثر استفاده از توان فنی و مهندسی تولیدی و صنعتی و اجرایی کشور در اجرای پروژه‌ها و ایجاد تسهیلات به‌منظور صدور خدمات - مصوب ۱۳۷۵ - فهرست نیازهای فناورانه، تجهیزات و مواد اولیه موردنیاز دستگاه‌های اجرایی مندرج در قانون مذکور را به شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان نیز اعلام نماید.
ماده 19 - در اجرای ماده (۹) قانون و به‌منظور ایجاد و توسعه شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و تقویت همکاری‌های بین‌المللی، اجازه داده می‌شود واحدهای پژوهشی، فناوری و مهندسی مستقر در پارک‌های علم و فناوری و مناطق ویژه علم و فناوری در جهت انجام مأموریت‌های محوله از مزایای قانونی مناطق آزاد در خصوص روابط کار، معافیت‌های مالیاتی و عوارض سرمایه‌گذاری خارجی و مبادلات مالی بین‌المللی برخوردار گردند.
تبصره - آیین‌نامه اجرایی ماده (۴۷) قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران موضوع تصویب‌نامه شماره ۲۸۶۰۹/ت۳۲۸۶۳هـ مورخ ۱۰/۵/۱۳۸۴ به‌عنوان مقررات اجرایی ماده (۹) قانون تنفیذ می‌گردد.
ماده 20 - شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان مجازند مرکز فعالیت خود را در محدوده شهر تهران و دیگر شهرها با رعایت مقررات زیست‌محیطی مستقر نمایند.
فصل هفتم - نظارت و گزارش‌دهی، رسیدگی به اعتراضات و مجازات‌های قانونی
ماده 21 - شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان می‌توانند اعتراض خود را نسبت به عملکرد دستگاه‌های مجری قانون با ارائه مستندات به دبیرخانه شورا ارسال نمایند. دبیرخانه شورا موظف است ظرف یک ماه نسبت به رسیدگی به اعتراضات واصل‌ شده اقدام نماید.
ماده ۲2 - دبیرخانه شورا موظف است جهت ایجاد فرصت‌های برابر و شفاف‌سازی حمایت‌ها و تسهیلات مندرج در این آیین‌نامه نسبت به انتشار آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های ذی‌ربط، اسامی دستگاه‌های اجرایی مرتبط و بانک اطلاعاتی شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان برخوردار شده از این تسهیلات از طریق پایگاه جامع اطلاع‌رسانی اقدام نماید.
ماده ۲3 - شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان که از حمایت‌های قانون برخوردار می‌شوند، چنانچه بر اساس گزارش دستگاه اجرایی ذی‌ربط یا نظارت دوره‌ای یا موردی دبیرخانه شورا یا صندوق با کتمان اطلاعات یا ارائه اطلاعات ناصحیح از این حمایت‌ها برخوردار شده باشند یا حمایت‌ها و تسهیلات اعطاشده بر طبق قانون را برای مقاصد دیگری مصرف نموده باشند، با تشخیص دبیرخانه شورا یا صندوق، ضمن محرومیت از استفاده مجدد از حمایت‌های قانون، با ارجاع به مراجع قانونی ذی‌صلاح، مشمول مجازات‌های موضوع ماده (۱۱) قانون خواهند گردید.
ماده ۲4 - دبیرخانه شورا مسئولیت پیگیری اجرای این آیین‌نامه را به عهده دارد و مکلف است گزارش عملکرد و نحوه اجرای قانون را هر شش ماه یک‌بار به شورا و مجلس شورای اسلامی ارائه نماید.