علی وحدت رئیس هیات عامل صندوق نوآوری و شکوفایی

نمایشگاه‌های تخصصی: ابزاری برای توسعه بازار شرکت‌های دانش‌بنیان

اقتصاد دانش‌بنیان محدود به قلمرو جغرافیایی یا مرزهای سیاسی نیست. از همین رو است که در کشور ما نیز، توسعه اقتصاد دانش‌بنیان به عنوان یک سیاست‌ کلان چند سالی است که به طور جدی از سوی حاکمیت و دولت دنبال می‌شود. اما اینک در شرایطی که تحریم‌های بین‌المللی، تامین مواد اولیه، کالاهای مصرفی، تجهیزات و ماشین‌آلات مورد نیاز صنعت کشور در بخش‌های مختلف را با چالش روبه‌رو کرده است، توسعه فناوری در داخل کشور برپایه توانمندی‌های بومی، به عنوان یکی از مصادیق آشکار اقتصاد مقاومتی، اهمیتی بیش از پیش پیدا کرده است. بنابراین توسعه اقتصاد دانش‌بنیان یکی از راهبردهای مهم «اقتصاد مقاومتی» نیز محسوب می‌شود.
شرکت‌های دانش‌بنیان یکی از مهمترین بازیگران زیست‌بوم فناوری و نوآوری کشورند که نقش بی‌بدیلی در توسعه و تجاری‌سازی فناوری دارند. تصویب قانون حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان در مجلس شورای اسلامی در سال 1389، نقطه عطفی در تاریخ سیاستگذاری فناوری کشور بود، زیرا با طراحی و اعمال حمایت‌های متنوعی از معافیت‌های مالیاتی و گمرکی گرفته تا تامین مالی ارزان، مسیر رشد و توسعه این شرکت‌ها را هموارتر ساخت. به موجب همین قانون بود که صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست جمهوری با سرمایه اولیه 3 هزار میلیارد تومان شکل گرفت و تامین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان را عهده‌دار شد.
اینک با گذشت حدود 9 سال از تصویب قانون حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان، بیش از 4500 شرکت دانش‌بنیان در حوزه‌های مختلف صنعت و فناوری و در سراسر کشور مشغول فعالیت‌اند. یکی از الزامات رشد و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان، «توسعه بازار» است. این شرکت‌ها باید بتوانند مسیری برای ورود به بازار و عرضه و فروش محصولات و خدمات نوآورانه خود بیابند. شرکت‌هایی که نتوانند موقعیت مناسبی در بازار برای خود دست و پا کنند، محکوم به فنا هستند، حتی اگر در لبه فناوری پیشرفته ایستاده باشند و محصولات بسیار پیچیده‌ای روانه بازار کرده باشند.
یکی از ابزارهای مهم برای توسعه بازار و فروش شرکت‌ها در داخل و خارج کشور، اعم از دانش‌بنیان و  غیر آن، نمایشگاه‌هایی است که هر ساله در گوشه و کنار دنیا در حوزه‌های مختلف صنعت و فناوری برگزار می‌شود و شرکت‌ها این فرصت را به دست می‌آورند که آخرین محصولات و خدمات خود را به نمایش بگذارند. این نمایشگاه‌ها معمولاً میزبان همه بازیگران زیست‌بوم نوآوری هستند، از واحدهای صنعتی بزرگ گرفته تا شرکت‌های کوچک و متوسط فناور و دانش‌بنیان، سرمایه‌گذاران و کارآفرینان، پژوهشگران و فناوران، و مدیران نهادهای دولتی و عمومی. این نمایشگاه‌ها علاوه بر امکان مذاکره، بازاریابی و فروش، فرصت «یادگیری» را نیز برای همه بازیگران و بالاخص شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور فراهم می‌کنند. اساساً یکی از اهداف اصلی شرکت‌ها از حضور در نمایشگاه‌های تخصصی، شناسایی روندهای فناوری و آگاهی از آخرین تحرکات رقبا است.
اما حضور در این نمایشگاه‌ها هزینه‌های مختلفی در بر دارد که از اجاره و ساخت غرفه تا حمل و نقل کالای نمایشگاهی، سفر و اسکان، و اخذ ویزا و عوارض (برای نمایشگاه‌های خارجی) را در بر می‌گیرد. از این رو، صندوق نوآوری و شکوفایی به منظور کمک به توسعه بازار شرکت‌های دانش‌بنیان، با حمایت بلاعوض، حضور این شرکت‌ها در نمایشگاه‌های معتبر داخلی و خارجی را تسهیل می‌کند:
•    حمایت از حضور شرکت‌های دانش‌بنیان در نمایشگاه‌های معتبر داخلی: نمایشگاه‌های داخلی، فرصت بسیار خوبی برای بازاریابی و فروش محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان فراهم می‌سازد. به ویژه برای شرکت‌هایی که مشتریان‌شان را سایر شرکت‌ها، از جمله واحدهای صنعتی بزرگ تشکیل می‌دهند و اصطلاحاً مدل کسب‌وکار B2B دارند، این نمایشگاه‌ها از اولویت بالایی برخوردارند. برخی از نمایشگاه‌های داخلی مانند ایران‌هلث در حوزه سلامت، الکامپ و تلکام در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، و ایرشو کیش در حوزه هوایی که ماهیت بین‌المللی دارند، میزبان شرکت‌کنندگان یا بازدیدکنندگانی از خارج کشور نیز هستند. معمولاً در این نمایشگاه‌ها، گروه‌هایی از تجار، شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران خارجی نیز به عنوان بازدیدکننده با هدف شناسایی محصولات جدید و مذاکره برای خرید آن‌ها حضور دارند. از این رو این نمایشگاه‌ها می‌تواند با هزینه نسبتاً پایین، مسیر صادرات را برای شرکت‌ها باز کند.
صندوق نوآوری و شکوفایی تا 70 درصد هزینه اجاره و ساخت غرفه در نمایشگاه‌های داخلی را تا سقف 20 میلیون تومان در سال در قالب کمک بلاعوض می‌پردازد تا توان و انگیزه شرکت‌ها برای حضور در این نمایشگاه‌ها افزایش یابد. در سال جاری فهرستی از 80 نمایشگاه معتبر داخلی در حوزه‌های مختلف صنعت و فناوری تحت پوشش حمایت‌های صندوق قرار دارد که این فهرست متناسب با درخواست شرکت‌های دانش‌بنیان رو به افزایش است.
در برخی از این نمایشگاه‌ها، صندوق نوآوری و شکوفایی شرکت‌های علاقه‌مند را در قالب یک پاویون ـ موسوم به پاویون شرکت‌های دانش‌بنیان ـ نیز ساماندهی می‌کند، زیرا به نظر می‌رسد تجمیع شرکت‌ها زیر یک سقف و یک غرفه نسبتاً بزرگ، توجه بازدیدکنندگان را بیشتر به خود جلب می‌کند.
•    حمایت از حضور شرکت‌های دانش‌بنیان در نمایشگاه‌های معتبر خارجی: نمایشگاه‌های خارجی ابزار مناسبی برای توسعه صادرات محصولات و خدمات دانش‌بنیان محسوب می‌شود و راه را برای توسعه صادرات آن‌ها هموار می‌کند. صندوق نوآوری و شکوفایی تا 70 درصد هزینه اجاره و ساخت غرفه و حمل کالای نمایشگاهی در نمایشگاه‌های خارجی را تا سقف 60 میلیون تومان در سال در قالب کمک بلاعوض به شرکت‌ها می‌پردازد. در سال جاری 56 نمایشگاه معتبر خارجی در حوزه‌های مختلف صنعت و فناوری تحت پوشش حمایت‌های صندوق قرار دارد که این فهرست به درخواست شرکت‌های دانش‌بنیان رو به افزایش است.
در برخی از نمایشگاه‌های خارجی و به درخواست شرکت‌های دانش‌بنیان، پاویونی از شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی نیز برپا می‌شود که کارکردهای خاص خود را دارد. اما برخی از شرکت‌های دانش‌بنیان تمایلی به اجاره و ساخت غرفه در نمایشگاه‌های خارجی ندارند و صرفاً قصد دارند در قالب بازدیدکننده در این نمایشگاه‌ها حضور یابند. گرچه هزینه بازدید از این نمایشگاه‌ها به مراتب کمتر از اجاره و ساخت غرفه در آن‌ها است، اما اثربخشی آن چندان کمتر نیست. بنابراین از ابتدای سال جاری، صندوق امکان حمایت از شرکت‌ها برای بازدید از نمایشگاه‌های معتبر خارجی در قالب «اعزام هیات تجاری» را نیز فراهم ساخته است. برای این منظور، صندوق تا 70 درصد هزینه‌های سفر و اقامت نمایندگان شرکت‌های دانش‌بنیان به منظور بازدید از این نمایشگاه‌ها را تا سقف 10 میلیون تومان در سال می‌پردازد.
امید است حمایت صندوق از حضور شرکت‌های دانش‌بنیان در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی که برپایه بازخورد سال‌های گذشته دستخوش تغییرات جدی شده است، بتواند به توسعه فروش و بازار این شرکت‌ها به ویژه در شرایط تحریم کمک کند.